Mediantrop broj 13
Muzej detinjstva Vladimira Perića
Milica StojanovVladimir Perić je 2006. godine započeo desetogodišnji projekat „Muzej detinjstva", čiju osnovu predstavlja kolekcija materijalnih svedočanstava kategorije detinjstva. Jedinstvenost koncepta ogleda se u objedinjavanju muzejskog odnosa prema prikupljenim svedočanstvima i individualizovanog pristupa u načinu kolekcioniranja i interpretaciji koja je prožeta umetničkim promišljanjem i ličnim odnosom autora prema detinjstvu.
Vladimir Perić, umetnik pluralističkog izraza, poznat je na međunarodnoj i nacionalnoj sceni savremenog stvaralaštva. Njegov rad prepoznatljiv je u muzici, vizuelnim umetnostima – grafici i grafičkom dizajnu, fotografiji, kao i likovnoj umetnosti najpre u mediju instalacija, objekata i redimejda, a objavljivan je u nekim od najrelevantnijih svetskih časopisa i knjiga. Od 1986. do 1996. godine, izlagao je pod pseudonimom „Talent", posle čega je započeo desetogodišnji multimedijalni projekat „Talent factory", zanovan na ideji otvorenog i višeznačnog konteksta rada umetnika iz različitih disciplina, koji su u svoje umetničko delovanje unosili alternativu, eksperiment i kritička pitanja.
Prestavši da nastupa u okviru grupe „Talent factory", Perić 2006. godine, započinje novu ideju, u kojoj se prepliću njegova kolekcionarska strast i umetnički senzibilitet. Osnovnu komponentu ovog projekta čini kolekcija svedočanstava različitih aspekata detinjstva, a cilj je osnivanje Muzeja detinjstva u fizičkom prostoru, koji bi objedinio dve dimenzije – muzejski odnos prema sakupljenim svedočanstvima, i njihovu savremenu kontekstualizaciju koja u idejnom i strukturalnom smislu pripada konceptualnoj umetnosti samog autora, dajući ovoj potencijalnoj ustanovi oznaku autorskog muzeja. U sadašnjoj fazi razvoja, Muzej detinjstva postoji u virtuelnoj formi.
Kolekcija Muzeja detinjstva
Sistematizovano formiranje kolekcije započeto je 2006. godine, kao rezultat neposrednog individualnog angažmana, intuicije i sećanja na vlastito detinjstvo autora. Vremenom, ideja i sama kolekcija nastavila je da se razvija u smeru prikupljanja i objedinjavanja dokumenata koja ilustruju kategoriju detinjstva u širem kontekstu.
Kolekcija sadrži brojna svedočanstva koja ilustruju kategoriju detinjstva, obuhvatajući vremenski period od kasnog 19. veka pa do savremenog doba i, u najvećoj meri, socio-kulturni prostor nekadašnje jugoslovenske države.
Fotografija iz foto-arhiva Muzeja detinjstva, grupa: Kostimi Ambalaža "Kraš", fabrika čokolade, bonbona i keksa, Zagreb, kolekcija Muzeja detinjstva
Fotografija iz foto-arhiva Muzeja detinjstva, grupa: Kostimi 
Ambalaža “Kraš”, fabrika čokolade, bonbona i keksa, Zagreb, kolekcija Muzeja detinjstva
Fotografije, ambalaža različitih proizvoda, igre i igračke, časopisi, školski pribor i literatura, garderoba, samo su neki od predmeta koji opisuju detinjstvo i privatni život. Većina predmeta potekla je iz „sekundarnog konteksta", odnosno sredine/okoline društveno odbačenih predmeta i ideja, u okviru koje predmeti nemaju vrednost (najpre upotrebnu) koju su imali u primarnom kontekstu. Autor je u tom sekundarnom kontekstu, odnosno uglavnom na takozvanim „buvljim pijacama1 , gde su predmeti pronađeni u uslovima u kojima su, i u strukturalnom i u značenjskom smislu, bili izloženi propadanju i zaboravljanju, ali koji s druge strane predstavljaju i poslednje utočište ovim odbačenim uspomenama, prepoznao izvor brojnih svedočanstava kojima može da se upotpuni tumačenje detinjstva i društvene istorije. Brojni izvorni podaci stečeni nastankom, kao i osobenosti akumulirane „životom" predmeta, njegovim sveukupnim trajanjem, upotrebom, promenama funkcionalnosti i degradacijom, uslovile su promene identiteta predmeta kroz vreme i prostor, dodajući nove kvalitativne slojeve vrednosti predmeta i integrišući poruke primarnog, sekundarnog i muzeološkog konteksta.2
Autorova pisana dokumentacija o kupovini igračke Miki Mausa na buvljim pijacama, deo rada “Dnevnik Miki Mausa”, izložba “Moje iskustvo u svesci”, KC Beograd, 2010.
"U čitavoj kolekciji, ja najviše volim metalnu kutiju od „Rugby" bombona, proizvođača „Nada Štark" dok je fabrika još bila u Zemunu. Sećam se da sam u detinjstvu, u džepu nosio istu takvu kutijicu bombona. Među najzanimljivijim eksponatima su oni koji nisu kupljeni na buvljoj pijaci, već su pripadali meni kad sam bio dete, kao što su raznobojne plastične kašičice za sladoled različitih oblika poput rakete, glisera, kauboja i životinja. One su se dobijale uz kupljeni sladoled u kugli i od stotinu tada sakupljenih komada, do danas sam pronašao samo šest primeraka, dok su ostale kašičice zaturene u podrumu, garaži i ko zna gde još. A tokom svih ovih godina potrage na buvljim pijacama nisam video niti jednu."
Vladimir Perić
Ambalaža Rugby bombona “Nada Štark”, Zemun, kolekcija Muzeja detinjstva 
Plastične kašičice za sladoled, kolekcija Muzeja detinjstva
Izložbe, kao i različita predavanja i prezentacije, organizovane u brojnim galerijskim i muzejskim prostorima, odabrane su kao način da se kolekciji omogući vizibilitet, kao i da se ukaže na pravac razvoja čitave ideje.
“Jugoslovenska zastava”, izložba Redimejd, Prolećni anale, Likovni salon doma kulture Čačak, 2007.
Izložba ambalaže konditorskih proizvoda iz kolekcije Muzeja detinjstva, Legat Milice Zorić i Rodoljuba Čolakovića, Beograd 2011
Prezentacija svedočanstava iz kolekcije Muzeja detinjstva određena je autorovim interpretativnim polazištima, bez tendencije za racionalnom rekonstrukcijom stvarnosti koja je primarni identitet predmeta. Svaka od izložbi Muzeja detinjstva predstavlja pomak od konvencionalne muzealizacije mesta i vremena, i didaktičkih modela prezentacije i interpretacije. Perićeve postavke predstavljaju govor koji potvrđuje stvaralačku imaginaciju i angažman umetnika, naspram neutralnog modela izlaganja, i dopuštaju da se ispolje različiti semantički slojevi koje čine značenjsko polje predmeta. U savremenoj upotrebi ti predmeti detinjstva nisu samo znaci sa ulogom svedočanstva konteksta iz kog potiču, već i forme oslobođene istorije, predmeti ponovne proizvodnje i stvaranja instalacija/redimejda/objekata. Takve postavke pružaju interpretaciju detinjstva kroz način mišljenja, personalizaciju, estetsku perspektivu, kritičko preispitivanje, emotivni doživljaj, stvarajući jedinstvenu kombinaciju muzeološkog i umetničkog konteksta.
"Veselo potresna zidna instalacija Trodimenzionalni tapet za dečiju sobu, je simetrološki patern od 247 gumenih igračaka sa likom Miki Mausa, iz 1968. godine. Njih je, po licenci Walt Disney-a, proizvodila jugoslovenska fabrika „Biserka" iz Zagreba, a sakupljani su dve decenije na buvljim pijacama. Na prvi pogled, instalacija izaziva veselu reakciju publike, ali ako se zna da je čitava generacija koja se igrala ovom igračkom, nestala u građanskom ratu, stradala od bolesti i usled nemaštine se odselila u zemlje koje su im pružile bolje uslove za život, ovaj rad se čita kao spomenik tragično iščezloj generaciji. Fragmenti pojedinačnih detinjstava u ovoj formi čine scenografiju za sobu jednog deteta koje neće biti opterećeno znanjem o pređašnjim vlasnicima igračaka i njihovim sudbinama."
Vladimir Perić
Vladimir Perić - Priprema izložbe “Disneyland”, KC Beograd, 2007.
Instalacija Trodimenzionalni tapet za dečiju sobu – patern Miki Maus, Retrospektiva, Muzej moderne umetnosti Banjaluka, 2010
Značaj i potencijal Muzeja detinjstva
„Muzej detinjstva" predstavlja osobeno mesto evociranja sećanja i emocija, uz pomoć kolekcije koja predstavlja složenu celinu individualnih svedočanstava i memorija, ali i predmeta koji su ujedno i simboli ili obeležja sa kojima se identifikuje veliki broj ljudi prisutnih unutar istog istorijskog i socio-kulturnog konteksta (ambalaža konditorskih proizvoda, „dobro poznate" igračke itd.). Ta simbioza privatnog i društvenog, stvara prostor u okviru koga je moguće rekonstruisati, istraživati ili održavati pojedinačne memorije na detinjstvo ili identitet oblikovan periodom detinjstva, ali istovremeno, i kolektivnu memoriju određenog konteksta u kome se odvijalo detinjstvo pojedinih generacija.
Sadržina i polazište ovog projekta – kategorija detinjstva, je vrlo složen fenomen. Univerzalnost i biološka determinisanost su opovrgnute kao glavne karakteristike detinjstva , a za usvajanje savremenog koncepta detinjstva3, presudan značaj imale su discipline antropologije i socijalne istorije4. Usled višedimenzionalnosti i složenosti, istraživačke oblasti različitih društvenih nauka, mogu učestvovati u proučavanju i definisanju detinjstva, te projekat Muzej detinjstva podrazumeva primerenu širinu i kompleksnost, kao i učešće različitih disciplina poput istorije, antroplogije, etnologije, sociologije, muzeologije.
Multidisciplinarni i holistički pristup tumačenju kategorije detinjstva, nameće i složen zadatak pred pokušaj njene muzealizacije. Obuhvatanje individualnih istorija, memorije, identiteta oličenih u periodu detinjstva, kao i širih društvenih konteksta koji oblikuju detinjstvo - socijalni, kulturni, ekonomski, politički, zahteva antroploški pristup. Antropologizacija procesa5 muzealizacije treba da unese svest o preplitanju tih različitih aspekata, da uvede inovacije u sistematizaciju same kolekcije Muzeja detinjstva, kao i u načine komunikacije koji dozvoljavaju kreiranje različitih nivoa interpretacije, kako prošlosti, tako i sadašnjosti, zasnovanih na sačuvanom nasleđu detinjstva.
Koncept Muzeja detinjstva je složen i u drugoj koordinati, koja muzejskom pristupu pridodaje i komponentu savremene konceptualne umetnosti autora. Ona proširuje interpretativne okvire i pravi pomak od prepoznatljivih muzejskih postavki, koje se oslanjaju na prikazivanje „stvarnosti" konstruisane na osnovu aktuelnih saznanja i naučne paradigme, kao i na didaktičke modele prikazivanja6. Predmeti u Muzeju detinjstva, nisu samo sredstvo ilustrovanja i racionalne rekonstukcije određene „stvarnosti" iz koje su potekli, već sredstvo potrebno da bi se manifestovala umetnička predstava, sa različitim slojevima značenja koji su izraz kako umetničkog senzibiliteta autora tako i njegovog ličnog odnosa prema detinjstvu. U tom obrascu, autoru je podjednako važna individualna i imanentna vrednost predmeta kao svedočanstva, ali i strukturalna vrednost predmeta u okviru umetničke celine.
Podna instalacija – patern zeke, izložba “Repeticije i varijacije”, Gradska galerija Požega, 2010.; izložba „Za male i velike“, galerija „Avangarda“, Vroclav 2011
Ovakav tip simbioze dodaje novi kvalitativan nivo čitavoj ideji, i otvara mogućnosti za kombinaciju različitih pristupa u okviru Muzeja detinjstva, koji će pored pregleda muzeološkog tipa, ponuditi i nove načine interpretacije i aktuelizacije.
Vizije za ostvarenje Muzeja detinjstva
Mogućnost za realizaciju ovog projekta može biti otežana najpre usled uslova sredine koju odlikuju društvene turbulencije, politički, ekonomski problemi, još uvek nerazjašnjene „balkanske" istorijske dileme (koje u ovom konceptu imaju udeo, zbog jugoslovenskog konteksta sakupljenih svedočanstava), uopštena kriza konzumacije kulture, i još neposrednije – u kontekstu koji nema definisan kulturni sistem, viziju niti konkretne planove kulturnog razvoja. Postavlja se pitanje zapravo ne samo realizacije, već i opstanka insitucije, i mogućnosti da ostvari projektovanu viziju sopstvene uloge.
Autor je zamislio da završnica projekta bude u formi osnivanja Muzeja detinjstva, osobenog prostora čije se delovanje zasniva na stalno rastućoj celini nasleđa, identiteta i memorija vezanih za detinjstvo. Otvorenost sistema, pluralitet i višeznačnost koncepta detinjstva, daju mogućnost potencijalnoj instituciji, za veoma široku programsku aktivnost, čime se stvara temelj za kontinuiranu aktuelnost. Muzej detinjstva bi i odstupao od prepoznatljivih, konvencionalnih oblika muzejskog delovanja, ali sa uspostavljenim muzeološkim pravilima do određene mere, dakle sa podjedanko prisutnim muzejskim i autorskim pristupom u svom delovanju, od selekcije svedočanstava pa do njihove interpretacije.
"Kada zamišljam kako bi izgledao Muzej, zamišljam prostor od pet-šest odvojenih prostorija različitih dimenzija. Svaka bi imala vitrine za eksponate i video projektore. Eksponati bi bili predstavljeni pojedinačno, a neki i kao elementi instalacija koje sam realizovao, kao što je trodimenzionalni tapet sa izložbe Diznilend."
Vladimir Perić
Ovakav muzej, koji bi očuvao pečat umetnika i kolekcionara, i predstavljao otvoren sistem koji će preispitivati savremenu istoriju, detinjstvo, odnos prema ovim kategorijama, kroz individualizovane interpretacije, bio bi jedinstven kulturni prostor koji dozvoljava eksperimente na svim aspektima. U njemu su potpuno legitimne „fikcije istorije", individualna stanovišta, različiti narativi vezani za detinjstvo su relevantni, a kritička preispitivanja kolektivne memorije, nostalgije, identiteta, politike, istorije, kulture – i svega onog što je uticalo i utiče na oblikovanje detinjstva, bi bila poželjna.
Drugačija perspektiva za realizaciju koncepta „Muzeja detinjstva", može biti u radikalnom post-modernističkom maniru, gde bi se ideja završila kao socijalno umetnički projekat. Tada bi sakupljeni predmeti mogli „svoj put" da završe na „đubrištu" odakle su potekli, jer nemaju ulogu u aktuelizaciji kakvu su imali u okviru koncepta Vladimira Perića, i započnu ponovo novi život, čekajući da ih pronađe neka institucija ili pasionirani kolekcionar. Projekat „Muzej detinjstva" bi tako ostao primer svesno ili nužno završene umetničke zamisli, a sama nerealizacija bi bila označajna sadržina. Vrednost bi najpre ležala u pokretanju brojnih pitanja. Na prvom mestu je to preispitivanje društva o njihovom poimanju i odnosu prema privatnoj istoriji i svemu što je jedno društvo činilo prepoznatljivim, kao i pitanje odsustva društvene podrške za realizaciju ovakvog projekta. Da li je i racionalno očekivati društvenu zaštitu (koja podrazumeva negovanje sećanja, identiteta i istorija, oličenim u svedočanstvima različitih formi) i kolektivni poduhvat očuvanja kategorije detinjstva, kada se na pojedinačnom nivou pokazuje nemar prema ličnoj istoriji, najpre oličen u činjenici pronalaska svedočanstva u kontekstu u kome je zanemarena njihova vrednost? Takođe, osloniti se na invenciju i upornost pojedinca da bez društvene podrške sakupi i podseti na značaj odbačenih, zaboravljenih ili potisnutih tragova detinjstva, čini se unapred utopijskom tvorevinom.
Fotografije 11, 12 (11. Prednja strana foto-razglednice iz foto-arhiva Muzeja detinjstva, grupa: Poznata mesta; 12. Zadnja strana iste foto-razglednice (predmet je poslužio i kao materijal za video rad "Sofija"u okviru izložbe "Preuzete uspomene", Muzej primenjene umetnosti, Beograd, 2009.)
Prednja strana foto-razglednice iz foto-arhiva Muzeja detinjstva, grupa: Poznata mesta;
Zadnja strana iste foto-razglednice (predmet je poslužio i kao materijal za video rad “Sofija”u okviru izložbe “Preuzete uspomene”, Muzej primenjene umetnosti, Beograd, 2009.
Muzej detinjstva predstavlja značajnu i inovativnu kulturno-umetničku inicijativu. U realizovanom obliku, ovaj muzej bi istovremeno bio muzejski i umetnički projekat. Bulatović, profesor muzeologije na Filozofskom fakultetu u Beogradu, navodi da su današnjem društvu potrebni novi oblici muzealizacije, jer su „konvencionalni muzeji na zalasku7 . U poželjnom modelu koji Bulatović navodi, potrebno je očuvanje specifičnosti i individulanog pristupa interpretaciji, kako bi se posetilac muzeja „identifikovao sa sakupljačem po strasti i idealnom slikom sveta koju je napravio sakupljač8. Muzej detinjstva Vladimira Perića jeste aktivan i stvaralački, nasuprot neutralnom beležničaru određene "stvarnosti", dakle koncept koji sadrži komponente muzejske profesije, ali nikako ne isključuje svežinu i vitalnost ličnog i umetničkog; muzej koji se suprostavlja zaboravu, prolaznosti, nestajanju, haosu i predstavlja afirmativnu meru, jer ljudima, individualnim i kolektivnim identitetima, idejama i predmetima osuđenim na zaborav daje oblik priznanja i posebnog statusa, ne samo kroz čin prikupljanja i očuvanja, već i kroz proces ponovne proizvodnje u umetničke, konceptualne celine autora.
Milica Stojanov
___________________________
Anchor1‚) Autor kolekcije je u intervjuu aproksimativno odredio da je dve trećine fundusa formirano pomoću predmeta prikupljenih na ovakvim prostorima, a ređi su oni koje je autor dobio na poklon, kupio na internet aukcijama ili u antikvarnicama.
Anchor2) U ovom momentu, termin „muzeološki kontekst" koristi se da označi kolekciju, kao artificijelni prostor u koji se smeštaju predmeti odabrani da budu svedočanstva određene realnosti, i u okviru koga dobijaju nove semantičke slojeve učestvujući u celini sa predmetimasa kojima u primarnom kontekstu nisu imali direktne relacije.
Anchor3) I. S. Kon, Dete i kultura, Beograd, 1991.
Anchor4) S. Tomanović, Sociologija detinjstva, Beograd 2004, 9.
Anchor5) LJ. Gavrilović, Muzeji i granice moći, Beograd 2011, 9-26.
Anchor6) U ovom kontekstu, podrazumevaju se muzeji koji su prema (konvencionalnoj) podeli određeni kao istorijski, etnografski, arheološki, muzeji nauke i tehnike itd.
Anchor7) D. Bulatović, Predavanje: „Kolekcija kao strast", Muzej afričke umetnosti, april 2011.
Anchor8) Isto.
