Mediantrop broj 13
Olga Zirojević – ANTROPOLOŠKI POJMOVNIK (VIII), Čardak
Olga ZirojevićDoslovno znači kiosk na četiri svoda, zgrada na drvenim stubovima ("Čardak mu je od trides't direka"). U pitanju je balkanski turcizam persijskog porekla (čar-četiri, taq-svod, luk u graditeljstvu). Dalje, to je lijepa, obično dvospratna kuća okružena bašćama, dvorac, ljetnjikovac ("Na čardaku, na visoku, /kraj džam pendžera"). Ovim imenom nazivala se i velika soba na spratu, sa lijepim vidikom, soba na kuli (U Mostaru bijela kula, /A na kuli bio čardak, /Na čardaku meki dušek"). Pa pokriven balkon ili soba većih dimenzija, a bez prozora. Čardak je bio sastavni deo većine manastirskih konaka južne Srbije i Makedonije. Služio je kao zaštita od žege, te se veći deo leta život odvijao u njemu. U Srbiji se pod čardakom podrazumeva i sporedna zgrada ili trem (doksat), kao i koš za kukuruz na stubovima (ponegde i u Vojvodini). U leskovačkom govoru čardak će dobiti i drukčija značenja; uz terasu na spratu ("Nema više onija čardaci na kuće, da se sedi i gleda"), to je i postelja na stablu ("Ako pastir napravi postelju na stablu, to nije tronj, nego je čardak"), ali i drvo sa rakljom za plastenje ("Idi iz štalu donesi on'j čardak").
Pod čardakom se, najzad, podrazumeva i "stražarnica uz granicu u Vojnoj Krajini, istovremeno signalna postaja, iz koje se stanovništvu i vojnim posadama javljala opasnost od neprijatelja. Građena je na stupovima, gotovo redovito od drva ili drugog 
Foto ilustracija br.1otpornog materijala. Prilaz u nju bio je ljestvama, koje su u slučaju neposredne opasnosti stražati povlačili u čardak. Imao je puškarnice u stijenama i u podu. Izgradnja čardaka datira od vremena turskih prodiranja u XVI i XVII st. a čitav sistem čardaka uz granicu, koji su bili povezani međusobno i s pozadinom, organiziran je u XVIII i XIX st." Zadaci čardaklija bili su, takođe, i prihvat izbeglica iz Turske, stroga sanitarna kontrola od mogućeg prenosa zaraze, održavanje puteva i sprečavanja nelegalne trgovine. Otuda su se sve osobe koje bi nelegalno prelazile granicu pod stražom, na tačno propisan način, sprovodile u najbliži karantin (kontumac). Ovi čardaci su mnogo doprineli sigurnosti Vojne Krajine i bili su u upotrebi sve do kraja 1873. godine.
I na turskoj granici je na sličan način bila organizovana služba osmatranja.
Među Vukovim narodnim pričama nalazi se i lepa bajka "Čardak ni na nebu ni na zemlji". U savremenom beogradskom žargonu to je naziv za soliter.
Po narodnom verovanju čardak je bio stanište zmajevima, vešticama, a ponekad i kraljevima.
I čardaklija - što spada uz čardak (u pitanju je reč skovana na ovim prostorima), ima, takođe, više značenja: velika soba na spratu sa dobrim vidikom; vinova loza (koja se penje oko kuće);graničar Vojne Krajine koji služi u čardaku, 
Foto ilustracija br.2pa otuda i nadimak Čardaklija (Petar Novaković Čardaklija, diplomata ustaničke Srbije). A čardaklijski je, dalje, ono što pripada čardakliji ("O čokoću čardaklijskim").
Čardak je nužno morao ostaviti tragove i u toponomastici, najviše ih ima u Bosni i Hercegovini, zatim u Crnoj Gori i Makedoniji (Čardaci, Čardačani, Čardačine, Čardak, Čardaklija, čardačište).
Od nas treba da su ovaj turcizam preuzeli Mađari da bi, negde u XVIII veku, dobili svoju čuvenu čardu (krčma na drumu, gostionica na mađarskoj pusti; javlja se i u Vojvodini), a potom čak i svoju narodnu igru - čardaš.
U vreme Turaka čardaci su, osim za odmor, služili i za razne sastanke i razgovore, a u izvesnim mestima i kao uredi lokalnih esnafskih i državnih organa. U savremenom turskom jeziku to je drvored sa svodom; hodnik na svod, arkada; hladnjak, venjak, senica u vrtu, ali i provizorna koliba na plaži, dok je asma čardagi senica od vinove loze ili, kako bi mi rekli, čardaklija.
Reč čardak je i dalje u upotrebi, kao ime za restorane i pesme (Halid Bešlić).
Olga Zirojević
